Beschrijving

Syllabus Egyptische wijsheidsleer

Wijsheidsleren werden in het Oude Egypte vooral voor onderwijsdoeleinden gebruikt. De ethiek in de teksten is gebaseerd op de Maät, de evenwichtige wereldorde. Maar ook de berusting in het lot speelt een grote rol. Traditioneel richt in dit soort wijsheidsleren een koning of een hoge ambtenaar het woord tot zijn zoon of leerling. De wijsheidsleer van Ptahhotep behoort tot de intellectuele meesterwerken uit het oude Egypte. Zelfs na meer dan vierduizend jaar heeft het zijn moraliserende waarde niet verloren. Veelal worden namen van personen uit het verleden genoemd om het belang van de spreuken te benadrukken. De brief van Hekanacht geeft een levendige indruk van het sociale familieleven op het platteland ten tijde van het Middenrijk. In een brief aan Merysoe, de oudste van zijn vijf zonen, geeft Hekanacht hem zakelijke adviezen over het pachten van landbouwgrond en de verdeling van de oogstopbrengst. Het herstel van de centrale koningsmacht aan het begin van het Middenrijk deed een nieuw literair genre ontstaan: de legitimatie van de farao. Een verzameling korte teksten die bekend staan als ‘De vermaningen van Ipoewer’ is daar een voorbeeld van. De enige versie ervan op papyrus wordt in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden bewaard. Deze dateert echter van zeshonderd jaar later, uit het Nieuwe Rijk. Het betreft namelijk een oefentekst voor gebruik op school. Het handschrift is genoemd naar de eerste regel van de eerste tekst: Wat Ipoewer antwoordde aan de farao. De auteurs betreuren het verlies van oude waarden uit het Oude Rijk en de chaos die daaruit voortvloeit. Dit gestileerde ooggetuigenverslag van een periode van burgeroorlog pleit voor herstel van het centrale gezag en voor loyaliteit aan de koning. Ten onrechte wordt deze tekst wel in verband gebracht met de Bijbelse plagen die Egypte zouden hebben geteisterd.