Beschrijving

Ik ben eruit!

Het raadselachtige hiërogliefenschrift hoort bij de oude Egyptenaren. Maar waar al die bijzondere beeldtekens precies voor stonden, is lange tijd onbekend gebleven. In 1799 vond een officier uit het Napoleontische leger een met hiërogliefen beschreven granietblok in de Egyptische plaats Rosetta. Op de grote stenen plaat waren niet alleen hiërogliefen te zien. Het vertoonde ook een Griekse tekst en tevens schriftregels met demotische tekens, een cursief Egyptisch schrift. Deze beroemde steen van Rosetta wordt tegenwoordig in het British Museum in Londen bewaard. De steen vormde niet de enige sleutel voor het ontcijferen van het hiërogliefenschrift. In Engeland hield de natuurkundige Thomas Young zich bezig met de studie naar de Egyptische schrifttekens. Het was hem opgevallen dat de naam van de Egyptische koning Ptolemaios in een naamring, een zogenaamde ‘cartouche’, werd geschreven. Hij kwam tot de ontdekking dat de van oorsprong Griekse koningsnaam werd weergegeven met éénlettertekens. Young kon de overige hiërogliefen niet duiden en beschouwde die tekens als betekenisvolle symbolen. Drieëntwintig jaar na de vondst van de ‘Steen van Rosetta’, op 14 september 1822, beleefde Jean François Champollion zijn Eureka-moment. De Franse taalkundige was er na lang onderzoek in geslaagd om het hiërogliefenschrift volledig te ontcijferen. Door vele cartouches van farao’s met elkaar te vergelijken kwam hij erachter dat vrijwel alle namen van Egyptische farao’s zijn samengesteld uit meerlettertekens. Zo kan de klank ra in de naam Ramses met één teken, namelijk de zon, worden geschreven. Volgens de overlevering riep hij hierna uit: “Je tiens l’affaire!” – Ik ben eruit!. Met deze belangrijke ontdekking door Champollion werd de weg vrijgemaakt voor de egyptologie als een moderne wetenschap.

Het is ook mogelijk om deze lezing live bij te wonen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden: lezing ‘Ik ben eruit!’.