De piramide van Menkaoera in Gizeh

Op donderdag 25 januari 2024 werd bekend gemaakt dat de piramide van Menkaoera op het plateau van Gizeh aan een ingrijpende renovatie wordt onderworpen. Het is in de eerste fase van de restauratie de bedoeling dat de zeven lagen aan granieten blokken die de onderkant van de piramide omhullen worden teruggebracht naar hun originele zestien lagen. De Egyptische egyptologe Monica Hanna maakt zich ernstig zorgen over dit project dat het “Project of the century” wordt genoemd. Ze gaat ervan uit dat zelfs met de meest geavanceerde meetapparatuur en computerberekeningen het een onmogelijke opgave is om tot een juiste reconstructie te komen. Niet alleen zijn de granietblokken vaak erg beschadigd aan de zes zijden. Ook de kalkstenen blokken van de piramide waar het graniet ooit tegenaan heeft gezeten zijn zwaar verweerd door wind en regen. Het driedimensionaal in elkaar puzzelen van de zestien buitenste granieten bouwlagen zal op geen enkele manier zekerheid kunnen bieden over de juiste herplaatsing van de blokken. Wanneer men dit wel doet, dan is dit onomkeerbaar. De komende eeuwen zal men dan naar een Egyptische piramide kijken waarvan de buitenste lagen aan de onderzijde bestaat uit een willekeurig samenraapsel van granieten blokken. Er zijn goede voorbeelden te geven waarbij Egyptische monumenten met hun originele bouwblokken, aangevuld met moderne bouwblokken, in ere zijn hersteld. Zo zijn er de Witte kapel van Senwosret I en de rode kapel van Hatsjepsoet te Karnak of de tempel van Chnoem uit de tijd van Thoetmoses III op het eiland Elephantine in Aswan. Het is met grote zekerheid dat de bouwblokken op de juiste plaats zijn ingevoegd in het gerestaureerde monument. Dit is gebaseerd op de reliëfvoorstellingen op de originele bouwblokken. Op de losgekomen granieten blokken van de piramide van Menkaoera komen geen reliëfvoorstellingen of inscripties voor.

Lees het artikel: Kritiek op Egypte vanwege renovatie van een van de Piramiden van Gizeh.
Bekijk de video van 1:57 met een heldere uitleg door de Britse egyptoloog Aidan Dodson over de bezorgdheid onder archeologen en egyptologen: Egyptian pyramid renovation triggers anger: “Project of the century” or pointless restoration?
Ook Huub Pragt werd op zaterdag 3 februari 2024 naar zijn mening gevraagd over dit omstreden restauratieproject. Schuif in de video door naar 7:21 in de Tv-uitzending EenVandaag.
In een video van 12:52 minuten wordt door Matthew Sibson op vakkundige wijze uitgelegd waarom dit renovatieproject aan de piramide van Menkaoera een grote misrekening betekent: Menkaure Pyramid to be Renovated & Re-Cased in Granite.

Reconstructie van de waterwegen bij Gizeh ten tijde van Choefoe – beeld: secretofthepyramids.com

De vondst van een oude zijtak van de Nijl, die vroeger door Gizeh liep, zou een verklaring kunnen geven over hoe blokken zijn getransporteerd voor de bouw van de piramides. Hoewel de enorme waterweg, die honderden meters breed moet zijn geweest, tegenwoordig is opgedroogd, gaat men er vanuit dat deze is gebruikt om de graven van de farao’s van het Oude Rijk te bouwen. Analyse van satellietbeelden, ondersteund door geofysisch onderzoek en bodemsonderingen, heeft geleid tot de ontdekking van de oude Ahramat-tak van de Nijl. Deze zijtak stroomde tussen de Fayoem in het zuiden en Aboe Roasj in het noorden. Het verloop van deze zijtak strekt zich uit over 100 km en ligt verscholen onder het eolische woestijnzand en een deel van het landbouwgebied. Hoewel onzichtbaar op grondniveau, verschijnen segmenten van de Ahramat-tak in radarbeelden.

Lees het artikel: Water Transportation During Khufu Time.
Lees ook: The puzzle of how the pyramids were constructed may be solved by the discovery of an ancient waterway.
Lees ook: Discovery Of Ancient Waterway May Solve Mystery Of How The Pyramids Were Built.
Lees ook: Nile Riverbed Clues Help Explain The Mystery Of Egypt’s Pyramid Construction.

Egyptian Pharaohs – Atelier des Lumières Paris – Foto: C. de la Motte Rouge

Van vrijdag 9 februari 2024 tot en met zondag 5 januari 2025 wordt in het Atelier des Lumières te Parijs de tentoonstelling Egypte van de Farao’s gepresenteerd. Als bezoeker wordt u stapsgewijs terug in de tijd gebracht. De tentoonstelling begint met de monumenten in Egypte zoals ze zijn waargenomen door de Franse geleerden tijdens de Napoleontische expeditie van 1798 tot 1801. Ook de prachtige aquarellen van de hand van de Schotse schilder David Roberts worden getoond. In zijn notitieboekje schreef hij: ‘We zijn een volk van dwergen dat een natie van reuzen bezoekt”.

Vervolgens wordt u meegenomen in de geloofswereld van de oude Egyptenaren. Hun idee over het ontstaan van de wereld is fascinerend. De reis gaat vervolgens verder over de Nijl. De jaarlijks terugkerende overstromingen leveren het vruchtbare slib dat nodig is voor een weelderige flora en fauna. Het dagelijkse leven in het oude Egypte wordt tot leven gebracht door prachtige reliëfs en voorstellingen op papyri. De piramides krijgen voor uw ogen vorm: een voor een stapelen de kolossale blokken zich op en vormen ze de graven voor de eeuwigheid, bewaakt door de majestueuze sfinx van Gizeh. Beelden en reliëfs van farao’s als Chafra, Hatsjepsoet, Thoetmoses III, Achnaton en Nefertiti… Legendarische veldslagen onderstreepten de regeringen van opeenvolgende vorsten, zoals Ramses II in Qadesj. De armen van de Nijl irrigeren de ruimte vervolgens met gesmolten goud, de huid van de goden, dat langs de muren stroomt en de ongelooflijke juwelen van de Egyptische koningen en koninginnen smeedt.

In heel Egypte zijn er honderden tempels gewijd aan een groot aantal goden. Van Loeksor tot Aboe Simbel zijn deze majestueuze te vinden. Het zijn de culturele, spirituele, economische en politieke centra van het oude Egypte, waar leven en dood in grote processies worden gevierd. Vervolgens komt het Dal der Koningen en het beroemde graf van Toetanchamon aan de orde. Het Dal der Koninginnen herbergt ook pure wonderen, zoals het graf van Nefertari, allemaal weergegeven in oogverblindende kleuren op de muren van het Atelier des Lumières.

De levenscyclus loopt ten einde en de tentoonstelling nodigt u uit om het hiernamaals binnen te gaan door het astronomische plafond van Dendera van dichtbij te bekijken. De reis komt ten einde en heeft slechts een klein deel onthuld van dit meest fascinerende oude Egypte, waar nog zoveel mysteries te ontdekken zijn.

CT-scan mummie met de tweede foetus – Foto: Margolis and Hunt – International Journal of Osteoarcheology

Op donderdag 4 januari 2024 werd bekend gemaakt dat de stoffelijke resten van een ongeboren foetus die is aangetroffen in de mummie van een jonge Egyptische vrouw laten zien dat ze stierf tijdens de bevalling van een tweeling. Toen archeologen in 1908 de mummie ontdekten werd deze al snel van het windsel ontdaan. De onderzoekers troffen toen al een in mummiewindsel gewikkelde foetus aan en de overblijfselen van een placenta die tussen de benen van de jonge vrouw waren geplaatst. Uit aantekeningen blijkt dat men vervolgens de buikholte van de moeder inspecteerde en er de schedel aantrof van de foetus die vastzat in het geboortekanaal. Dit wijst erop dat de vrouw is overleden aan de complicaties tijdens de bevalling. Meer dan een eeuw later werd echter pas ontdekt dat er sprake is van nog een tweede foetus. Dit ongeboren kindje moet door de balsemers in de borstholte van de jonge vrouw zijn geplaatst. Een CT-scan is gemaakt om haar bekkenafmetingen te kunnen bestuderen. Daarbij kwam de tweede foetus aan het licht. De vrouw moet zijn gestorven tijdens de bevalling nadat het hoofd van de eerste foetus vast kwam te zitten in het geboortekanaal. Het hoofdje van een foetus die tijdens de bevalling de baarmoeder verlaat, wordt meestal tegen de borst gedrukt om doorgang door het bekken mogelijk te maken. De onderzoekers denken dat in dit geval het hoofd van de foetus in een positie zat die te breed was om er doorheen te komen en vast kwam te zitten.

Lees het artikel: Mummie onthult tragedie: Jonge moeder stierf bij geboorte van tweeling.
Lees ook: Ancient Egyptian teenager died while giving birth to twins, mummy reveals.
Lees ook: Researchers were surprised to discover a second fetus inside a 2,000-year-old mummy over 100 years after archeologists found it.

Gouden ring met de naam van Toetanchamon – Metropolitan Museum of Art, New York

Eind december 2023 publiceerde Britse egyptoloog Nicholas Reeves een artikel Tutankhamun, “Beloved of the Aten and Amun-Re” waarin hij diep ingaat op de historische achtergronden van een gouden zegelring die in het Metropolitan Museum of Art, New York wordt bewaard. Reeves gaat er van uit dat de Atonrevolte aan het begin van de regering van Achnaton geleidelijk aan is afgezwakt. Er zou zelfs tijdens de Amarnaperiode sprake zijn van een getolereerde heropleving van de cultus voor Amon. Daarbij komt dat deze terugkeer van de Thebaanse god op geen enkele manier afhankelijk was geweest van de ondergang van de zonnegod Aton. Volgens Reeves is het al tijdens de laatste jaren van de regering van Achnaton duidelijk dat zowel de nieuwe als oude religie in een bepaalde mate van harmonie naast elkaar probeerden te bestaan. Echter, met het overlijden van eerst Achnaton, en vervolgens van zijn echtgenote, mederegent en opvolger, Nefertiti, kwam er een kink in de kabel. De periode van wederzijds respectvol samenleven van Aton en Amon draaide uit op een mislukking. Het exacte verloop van deze uiteindelijke ineenstorting is niet meer na te gaan, maar heeft plaatsgevonden tijdens de beginjaren van de regering van Toetanchaton/Toetanchamon. Maar als de ‘Restauratie stèle’ inderdaad de formele verwerping van de Aton beklinkt, zoals sommige egyptologen beweren, dan zou dit hebben plaatsgevonden in het vierde regeringsjaar van Toetanchamon.

Een reis door de wereld van Toetanchamon.

Op woensdag 27 december 2023 werd bekend dat de lang verwachte opening van het Grand Egyptian Museum in fases wordt doorgevoerd. Een maand eerder werd de ‘Grand Staircase‘ oftewel de Grote Trap van het museum voor het publiek toegankelijk.
Een andere noviteit krijgt nu de aandacht, namelijk de interactieve presentatie ‘Een reis door de wereld van Toetanchamon’. Het Amerikaanse bedrijf Sila Sveta maakt gebruikt van de nieuwste digitale weergavetechnieken. Bezoekers zien zichzelf middenin het leven van de legendarische farao Toetanchamon. Men begint aan een spectaculaire audiovisuele reis door de hoogtijdagen van de Egyptische beschaving. De geavanceerde tentoonstelling maakt deel uit van een reeks tijdelijke tentoonstellingen voor het Grand Egyptian Museum, beheerd en georganiseerd door Legacy Company. Het is niet bekend hoelang deze interactieve presentatie ‘Een reis door de wereld van Toetanchamon’ te zien blijft in het Grand Egyptian Museum.

Bekijk de videotrailer van 1:42 van het virtuele spektakel zoals dat in het Grand Egyptian Museum wordt vertoond: Een reis door de wereld van Toetanchamon.

Dezelfde presentatie is overigens tot 1 april 2024 te zien in de Toetanchamon-show in Hamburg.

Bonaparte in Egypte

De online Winter school ‘Napoleon in Egypte’ gaat op donderdag 4 januari 2024 van start en wordt georganiseerd in samenwerking met reisorganisatie Historizon uit Veenendaal. Deze cursus bestaat uit vier lessen van een uur die zijn verspreid over twee opeenvolgende dagen. Bij iedere lesdag start de eerste les om 14.00 uur. Na een pauze van ongeveer tien minuten start om 15.10 uur de tweede les. Deelnemers kunnen deze onlinecursus rechtstreeks op hun computer of tablet volgen.
Ga online mee aan boord van een Frans fregat uit de Napoleontische expeditie. Weldra bereiken we in 1798 de baai van Alexandrië. Egyptoloog Huub Pragt vertelt u in vier lessen van een uur alles over wat de 167 Franse geleerden, die waren meegereisd, in het mysterieuze land hebben ontdekt. Een van hen was de kleurrijke kunstenaar en archeoloog Dominique Vivant Denon. Hij maakte een aantal schetsen die hij in 1802 in het tweedelige Voyage dans la basse et la haute Egypte publiceerde. Vele andere Franse wetenschappers en kunstenaars die deelnamen aan de expeditie komen ter sprake. Hun onderzoekingen zouden uiteindelijk leiden tot de publicatie van de Description de l’Égypte. Het is ook de tijd waarin de beroemde Steen van Rosetta werd ontdekt. Deze stenen plaat vertoont drie verschillende schriftsystemen die er mede toe hebben geleid dat Jean François Champollion in 1822 het hiërogliefenschrift wist te ontcijferen.

Voor informatie en aanmelden: Winter school ‘Napoleon in Egypte’.

Hiërogliefen op de obelisk van Hatsjepsoet te Karnak

Voor de liefhebber van het Egyptische hiërogliefenschrift is het Thesaurus Linguae Aegyptiae (TLA) een onmisbaar hulpmiddel. Deze website biedt zowel een Egyptisch-Duits als een Egyptisch-Engels woordenboek aan. Het is ook mogelijk om op woordniveau van het Duits of het Engels naar het Egyptisch te vertalen. Daarnaast biedt het TLA de zeer betrouwbare gecomputeriseerde weergave aan van duizenden hiërogliefenteksten met hun transliteratie en vertaling. Het Thesaurus Linguae Aegyptiae wordt vrijwel dagelijks aangepast en uitgebreid. De Egyptologen en taalkundigen die momenteel aan dit omvangrijke project zijn verbonden zijn Dr. Tonio Sebastian Richter en Dr. Daniel A. Werning namens de Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften en Dr. Hans-Werner Fischer-Elfert en Dr. Peter Dils namens de Sächsische Akademie der Wissenschaften zu Leipzig. Op de Home-pagina van het TLA wordt in rode letters verwezen naar een pdf getiteld ‘text object tree’. Wanneer men er op klikt, komt men in een omvangrijke pdf met duizenden hyperlinks naar hiërogliefenteksten met hun transliteratie en vertaling. Deze teksten variëren in tijdsperiode waarin ze voor het eerst voorkomen van circa 3.000 v.Chr. tot circa 300 n.Chr. Houd bij het zoeken naar een bepaalde tekst via de zoekfunctie in het document de Duitse schrijfwijze aan.

Men kan de verwijzing naar het Thesaurus Linguae Aegyptiae steeds terugvinden onderaan op de pagina: Hiërogliefenschrift.
Bekijk ook de verwijzing haar het TLA in: Tekstvertalingen.

Necho II – Rijksmuseum van Oudheden Leiden

Dit twintig centimeter hoge sjabti is afkomstig uit het graf van farao Necho II en kan worden bewonderd in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De sjabti is in 1988 via de kunsthandel in het museum terecht gekomen. Bijna dertig jaar na de aankoop rees er toch twijfel over de echtheid. Het mummievormige voorwerp is namelijk gemaakt van geglazuurd aardewerk dat faience wordt genoemd. Als het echt van oud-Egyptisch faience was gemaakt, dan leek het beeldje te licht te zijn voor zijn grootte en zou het materiaal wellicht modern gips zijn. In 2018 was de oesjabti zelfs te zien in een tentoonstelling over vervalsingen in Hildesheim. Op maandag 11 december 2023 werd bekend gemaakt dat de echtheid van de sjabti van farao Necho II in ere is hersteld. Om definitief duidelijkheid te krijgen over het materiaal is het grafbeeldje uiteindelijk onder de loep genomen door onderzoeker het Nederlands Edelsteen Laboratorium van museum Naturalis in Leiden. Daarvoor gebruikte men XRF (op basis van röntgenstraling) en ramanspectroscopie, een niet-destructieve, chemische analysetechniek die is gebaseerd op de interactie van licht met de chemische bindingen in een materiaal. Het onderzoek laat zien dat het beeldje onmiskenbaar gemaakt is van faience, met het mineraal kwarts als belangrijkste bestanddeel.

Lees het artikel: Beeldje farao Necho II in ere hersteld.
Lees ook: Egyptisch grafbeeldje Rijksmuseum van Oudheden blijkt toch echt.